Το καλοκαίρι του 2023 θα μείνει στην ιστορία ως το έτος της μεγαλύτερης δασικής πυρκαγιάς που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πύρινη λαίλαπα, που ξέσπασε στον Έβρο, συνένωσε μέτωπα σε Αλεξανδρούπολη και Δαδιά, αφήνοντας πίσω της μια «μαύρη» συνολική έκταση που ξεπέρασε τα 935.000 στρέμματα (σύμφωνα με την Υπηρεσία Copernicus), εκ των οποίων το 47% ήταν δασικές εκτάσεις. Αυτή η ανυπολόγιστη καταστροφή επηρέασε σχεδόν όλες τις προστατευόμενες περιοχές του Έβρου, με τον βαρύτερο φόρο να πληρώνεται από το Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς–Λευκίμης–Σουφλίου .
Η Δαδιά, ένα διαμάντι της Θράκης, δεν έχασε μόνο τη δασική της κάλυψη, αλλά τραυματίστηκε στην ίδια της την ψυχή, τη μοναδική της βιοποικιλότητα:
- Ο Πυρήνας που Κάηκε: Από τη συνολική έκταση του Εθνικού Πάρκου 424.248 στρέμματα, κάηκαν 245.299 στρέμματα, δηλαδή το 57,74%. Το πιο οδυνηρό είναι ότι επλήγησαν ζώνες υψηλής προστασίας (Ζώνες Α), συμπεριλαμβανομένης της θέσης όπου βρισκόταν η αποικία του Μαυρόγυπα.
- Η Σιωπή των Γυπών: Η Δαδιά φιλοξενεί 36 από τα 38 είδη αρπακτικών της Ευρώπης. Η καταστροφή των γιγαντιαίων δέντρων φωλιάσματος και η μείωση της τροφικής αλυσίδας (μείωση ερπετών και θηλαστικών) δημιούργησαν ένα περιβάλλον επιβίωσης για τα είδη, ειδικά για τον Μαυρόγυπα (μοναδικός αναπαραγόμενος πληθυσμός στα Βαλκάνια) και τον απειλούμενο Ασπροπάρη.
- Οικονομικό Πλήγμα στην Τοπική Κοινωνία: Η φωτιά δεν έκαψε μόνο δέντρα. Απείλησε με εξαφάνιση παραδοσιακές επαγγελματικές συντεχνίες. Η ξυλοπονία, η μελισσοκομία και η κτηνοτροφία δέχθηκαν βαρύ πλήγμα. Τα δάση που κάηκαν αποτελούσαν πηγή εισοδήματος και ζωής για τις τοπικές κοινότητες, ενώ οι μεσοπρόθεσμες οικονομικές επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή του Έβρου είναι τεράστιες.
Δύο Χρόνια Μετά: Η Ελπίδα της Ανάστασης και η Επιστημονική Ασπίδα
Σχεδόν δύο χρόνια μετά την πύρινη κόλαση, ο Έβρος δίνει μια μάχη ζωής βασισμένη στη φυσική αναγέννηση και την επιστημονική καθοδήγηση.
Το WWF Ελλάς, με 30ετή παρουσία στην περιοχή, σε συνεργασία με την Εταιρία Προστασίας της Βιοποικιλότητας της Θράκης (ΕΠΒΘ), εκπόνησαν με ίδιους πόρους την πρώτη ολοκληρωμένη μελέτη αποκατάστασης μετά από πυρκαγιά τέτοιας κλίμακας στην Ελλάδα. Η 407 σελίδων μελέτη αναδάσωσης και διαχειριστικών κατευθύνσεων για την αποκατάσταση των δασικών οικοσυστημάτων της περιοχής του Έβρου μετά την πυρκαγιά του 2023, είναι αποτέλεσμα εκτεταμένης επιτόπιας και επιστημονικής έρευνας σε πάνω από 400 σημεία δειγματοληψίας και 20 επιστήμονες, λειτούργησε ως οδικός χάρτης και υιοθετήθηκε από τις τοπικές Δασικές Υπηρεσίες:
- Φυσική Αναγέννηση vs Τεχνητή Αποκατάσταση: Διαπιστώθηκε ότι η φυσική αναγέννηση κινείται σε πολύ καλά επίπεδα σε πολλές περιοχές. Ωστόσο, σε 3.440 στρέμματα όπου οι πυρκαγιές ήταν επανειλημμένες τα τελευταία 20 χρόνια ιδίως γύρω από τη Μελία, κρίθηκε απαραίτητη η τεχνητή αποκατάσταση.
- Δράσεις Ζωής: Έχουν ήδη αποκατασταθεί 1.150 στρέμματα μέσω της φύτευσης σχεδόν 50.000 αυτόχθονων φυτών τοπικής γενετικής προέλευσης, με χειρωνακτικά μέσα για την ελαχιστοποίηση της διατάραξης του εδάφους.
- Ενθαρρυντικά Σημάδια: Η φύση δίνει τα πρώτα ισχυρά δείγματα ανθεκτικότητας. Σύμφωνα με τον Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α., ο πληθυσμός του Μαυρόγυπα συνεχίζει να φωλιάζει στο Εθνικό Πάρκο, καταγράφοντας μάλιστα πληθυσμό ρεκόρ για το έτος 2025, γεγονός που αποδεικνύει την ακατάλυτη φιλοπατρία των ειδών.
Η Πολιτική Θωράκιση ως Προϋπόθεση Ύπαρξης
Η μάχη της Δαδιάς αποτελεί την πιο σκληρή δοκιμασία για το μοντέλο περιβαλλοντικής διαχείρισης στην Ελλάδα. Η εικόνα των 935.000 στρεμμάτων στάχτης δεν είναι απλώς μια καταγραφή, αλλά μια πολιτική κατηγορία:
- Η Πρόληψη είναι Διαχείριση, Όχι Πυρόσβεση: Η πολιτεία οφείλει να αναθεωρήσει ριζικά τον Δασικό Σχεδιασμό. Η προστασία δεν είναι μόνο πυρόσβεση, αλλά πολυετής, χρηματοδοτούμενη διαχείριση των δασών (δημιουργία αντιπυρικών ζωνών, καθαρισμοί, ορθολογική ξυλοπονία). Η αδράνεια στη διαχείριση των δασικών καυσίμων είναι η πραγματική αιτία της μεγα-πυρκαγιάς.
- Θεσμική Θωράκιση: Η εμπειρία έδειξε ότι οι Μη Κυβερνητικοί Φορείς και η Επιστημονική Κοινότητα έθεσαν τις βάσεις για την αποκατάσταση. Η πολιτική ηγεσία πρέπει να θεσμοθετήσει την υποχρεωτική και δεσμευτική ενσωμάτωση της επιστημονικής γνώσης στους κρατικούς μηχανισμούς διαχείρισης.
- Εθνική Κληρονομιά, Υπαρξιακό Χρέος: Η Δαδιά είναι υπαρξιακή για την ελληνική και ευρωπαϊκή βιοποικιλότητα. Η διασφάλιση της οικονομικής στήριξης των τοπικών κοινωνιών όπως κτηνοτρόφοι, μελισσοκόμοι, και η μόνιμη χρηματοδότηση των Μονάδων Διαχείρισης είναι απαράβατες προϋποθέσεις για την αναγέννηση. Χωρίς ανθρώπινη παρουσία και οικονομική στήριξη, το δάσος είναι εκτεθειμένο. Η ανάταση της Δαδιάς είναι η πιο κρίσιμη πολιτική δήλωση για το μέλλον της Ελλάδας στην εποχή της κλιματικής κρίσης.
Και καθώς το φως του ήλιου διαπερνά πλέον δειλά τα αραιά κλαδιά των αναγεννώμενων πεύκων και βελανιδιών, ας ακούσουμε ξανά τη σιωπηλή υπόσχεση της γης. Κάθε μικρό φυτό που ριζώνει στην καμένη στάχτη, κάθε φωλιά Μαυρόγυπα που ξαναστήνεται ψηλά στον ουρανό του Έβρου, δεν είναι απλώς ένα στατιστικό στοιχείο αποκατάστασης, αλλά είναι μια κραυγή ελπίδας και μία υπενθύμιση της άτρωτης δύναμης της ζωής. Μακάρι το δάκρυ της Δαδιάς να γίνει για πάντα ο καθρέφτης μας, να θυμόμαστε τον πόνο, να τιμούμε την ανθεκτικότητα, και να δεσμευτούμε πως το μοναδικό αυτό δάσος, η πράσινη καρδιά της Θράκης, θα στέκεται αιώνια, πιο δυνατό και πιο προστατευμένο από ποτέ, ως φάρος για τις γενιές που έρχονται.
Πηγή: WWF Ελλάς
