Ένα ισχυρό νομικό μέτωπο, αποτελούμενο από περισσότερους από 100 ακαδημαϊκούς και δικηγόρους από όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου προς την Επιτροπή Νομικών Θεμάτων (JURI) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Σε επιστολή τους, οι νομικοί εκφράζουν σοβαρή ανησυχία για το επικίνδυνο νομικό προηγούμενο που θέτει η πρόταση «Omnibus I», η οποία περιλαμβάνει την αναθεώρηση των Οδηγιών για την εταιρική αναφορά βιωσιμότητας (CSRD) και την εταιρική δέουσα επιμέλεια βιωσιμότητας (CSDDD).
Η συλλογική αυτή παρέμβαση υποστηρίζει ότι η δέσμη μέτρων παραβιάζει θεμελιώδεις αρχές του δικαίου της ΕΕ και, αν υιοθετηθεί ως έχει, αντιμετωπίζει υψηλό κίνδυνο νομικών προσφυγών τόσο σε εθνικά όσο και σε δικαστήρια της ΕΕ. Μια τέτοια εξέλιξη θα οδηγούσε σε χρόνια νομικής αβεβαιότητας, υπονομεύοντας την προβλεψιμότητα και την ανταγωνιστικότητα που υποτίθεται ότι προωθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Οι Δύο Κεντρικές Νομικές Αδυναμίες
Οι ειδικοί, επικαλούμενοι δύο πρόσφατες νομικές γνωμοδοτήσεις, εντοπίζουν δύο κύριες παραβιάσεις του ευρωπαϊκού συνταγματικού συστήματος:
1. Παραβίαση της Αρχής της Αναλογικότητας
Η νομική κοινότητα εκφράζει έντονη ανησυχία για το ότι η Επιτροπή δεν έχει αποδείξει τη συμμόρφωση με την αρχή της αναλογικότητας. Ενώ η ρυθμιστική απλοποίηση είναι ένας θεμιτός στόχος, πρέπει να κινείται εντός των συνταγματικών ορίων.
Συγκεκριμένα, η πρόταση πάσχει από έλλειψη ολοκληρωμένων εκτιμήσεων αντικτύπου (impact assessments) και κατάλληλων δημόσιων διαβουλεύσεων. Αυτό καθιστά την άσκηση της διακριτικής ευχέρειας του νομοθέτη αναποτελεσματική:
- Αύξηση Ορίων CSRD: Η πρόταση για αύξηση των ορίων αναφοράς της CSRD και εξαίρεση εισηγμένων ΜΜΕ στερείται συγκριτικής ανάλυσης για το αν οι υφιστάμενες μεταρρυθμίσεις των ESRS θα μπορούσαν να προσφέρουν αντίστοιχη ελάφρυνση χωρίς να μειωθεί το πεδίο εφαρμογής της αναφοράς.
- Περιορισμός CSDDD: Ο περιορισμός των υποχρεώσεων της CSDDD στους «προμηθευτές κατηγορίας 1» («tier 1» suppliers) δεν συνοδεύεται από ανάλυση εναλλακτικών λύσεων, όπως μοντέλα βάσει κινδύνου ή τεχνική υποστήριξη για τη διευκόλυνση της συμμόρφωσης.
2. Παραβίαση του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και της Αρχής της Μη Υποχώρησης
Η πρόταση Omnibus I, μειώνοντας τις υφιστάμενες προστασίες για θεμελιώδη δικαιώματα (όπως αυτά που σχετίζονται με το περιβάλλον, την υγεία και την εργασία), εμπίπτει στις «περιορισμούς» του Άρθρου 52(1) του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (CFR).
Ενώ ο Χάρτης δεν απαγορεύει τη μείωση ενός προηγούμενου επιπέδου προστασίας, η νομολογία του Δικαστηρίου της ΕΕ (ΔΕΕ) βλέπει με ιδιαίτερη καχυποψία κάθε αιφνίδια οπισθοχώρηση. Μόλις ο νομοθέτης έχει θεσπίσει πρότυπα, όπως τα πρότυπα γνωστοποίησης τύπου CSRD, και οι κοινότητες, οι εργαζόμενοι και οι επενδυτές έχουν οργανωθεί γύρω από αυτά, κάθε προσπάθεια αποδυνάμωσης του υφιστάμενου καθεστώτος ενεργοποιεί τον αυστηρό δικαστικό έλεγχο.
Η μη-υποχώρηση (non-regression principle) πρέπει να γίνει κατανοητή στο ευρύτερο πλαίσιο των πρόσφατων δικαστικών εξελίξεων (ΔΕΕ, ΕΔΔΑ), οι οποίες υπογραμμίζουν ότι η βιωσιμότητα δεν είναι απλώς πολιτικό ζήτημα, αλλά μια δέσμευση που υπόκειται σε αυστηρούς περιορισμούς του κράτους δικαίου.
Η Έκκληση των Νομικών
Λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω αδυναμίες, οι νομικοί ζητούν από την επιτροπή JURI:
- Να ζητήσει γνωμοδότηση από τη Νομική Υπηρεσία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πριν από οποιαδήποτε περαιτέρω νομοθετική ενέργεια.
- Να διασφαλίσει ότι καμία αλλαγή στις CSRD και CSDDD δεν θα υιοθετηθεί, εκτός εάν αποδειχθεί σαφώς, με ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία και ενδελεχή ανάλυση εναλλακτικών λύσεων, ότι οι προτάσεις είναι πλήρως συμβατές με την αρχή της αναλογικότητας, τον Χάρτη της ΕΕ και τις διεθνείς κλιματικές υποχρεώσεις της Ένωσης.
Το Κράτος Δικαίου Υπό Δοκιμασία
Η παρέμβαση των νομικών επαγγελματιών εκθέτει μια βαθιά ρήξη μεταξύ του πολιτικού στόχου για «απλοποίηση» και των νομικών και συνταγματικών επιταγών της ΕΕ. Η υπόθεση Omnibus I θέτει το Κράτος Δικαίου υπό δοκιμασία, καθώς κάθε βιαστική νομοθετική πράξη που παρακάμπτει τη δέουσα νομική διαδικασία (impact assessment, διαβούλευση) και υπονομεύει προηγούμενες δεσμεύσεις, κινδυνεύει να προκαλέσει ρυθμιστικό χάος. Μόνο ένας δομημένος νομικός έλεγχος μπορεί να διαφυλάξει τη νομική ακεραιότητα της Ένωσης και να παράσχει τη ρυθμιστική βεβαιότητα που είναι απαραίτητη για την αειφόρο ανταγωνιστικότητα. Η τελική απόφαση της JURI θα σηματοδοτήσει αν η ΕΕ θα θέσει την πολιτική βολικότητα πάνω από τις θεμελιώδεις νομικές της αρχές.
