Σε μια κρίσιμη στιγμή για το μέλλον των θαλάσσιων οικοσυστημάτων μας, η πρόσφατη Παγκόσμια Διάσκεψη για τους Ωκεανούς του ΟΗΕ (UNOC) στη Νίκαια σηματοδότησε ένα κομβικό σημείο στην παγκόσμια προσπάθεια για την αντιμετώπιση της πλαστικής ρύπανσης. Εκπρόσωποι και υπουργοί από περισσότερες από 95 χώρες υπέγραψαν μια ισχυρή κοινή διακήρυξη, ζητώντας επιτακτικά τη θέσπιση μιας φιλόδοξης και νομικά δεσμευτικής παγκόσμιας συνθήκης για την καταπολέμηση αυτής της περιβαλλοντικής μάστιγας.
Η κοινή αυτή στάση έρχεται ως απάντηση στην αποτυχία των διαπραγματεύσεων του 2024, όταν οι χώρες δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε συμφωνία για την ανάσχεση των εκατομμυρίων τόνων πλαστικού που κατακλύζουν κάθε χρόνο τον πλανήτη μας. Με τον επόμενο γύρο συνομιλιών να έχει προγραμματιστεί για τον Αύγουστο στη Γενεύη, η πίεση για συγκεκριμένα αποτελέσματα είναι πλέον εντονότερη από ποτέ.
“Nice Wake-Up Call” Οι Πυλώνες μιας Αποτελεσματικής Συμφωνίας
Η διακήρυξη, με την εύγλωττη ονομασία «Nice Wake-Up Call», σκιαγραφεί πέντε βασικά στοιχεία που θεωρούνται απαραίτητα για την οικοδόμηση μιας αποτελεσματικής και επιστημονικά τεκμηριωμένης συμφωνίας, όπως αναφέρει το euronews. Αυτά περιλαμβάνουν:
- Προσέγγιση με βάση τον πλήρη κύκλο ζωής των πλαστικών: Από την παραγωγή έως τη διάθεση, απαιτείται μια ολιστική προσέγγιση που θα λαμβάνει υπόψη κάθε στάδιο.
- Κατάργηση επικίνδυνων χημικών και προβληματικών προϊόντων: Η εξάλειψη των πλέον επιβλαβών πλαστικών και των πρόσθετων ουσιών είναι ζωτικής σημασίας.
- Βελτιώσεις στον σχεδιασμό προϊόντων: Ο οικολογικός σχεδιασμός (ecodesign) είναι απαραίτητος για τη δημιουργία προϊόντων που είναι ευκολότερο να ανακυκλωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν, μειώνοντας το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα.
- Ουσιαστικοί μηχανισμοί εφαρμογής: Χρειάζονται ισχυροί και διαφανείς μηχανισμοί για να διασφαλιστεί η συμμόρφωση των κρατών με τις διατάξεις της συνθήκης.
- Δυνατότητα εξέλιξης της συνθήκης με την πάροδο του χρόνου: Η συνθήκη πρέπει να είναι ευέλικτη και προσαρμόσιμη στις μελλοντικές επιστημονικές εξελίξεις και τις ανάγκες του πλανήτη.
Ένα από τα πλέον επίμαχα σημεία των διαπραγματεύσεων παραμένει το ερώτημα εάν η συνθήκη πρέπει να περιλαμβάνει δεσμευτικές μειώσεις στην παραγωγή πλαστικού, ή αν η έμφαση πρέπει να δοθεί αποκλειστικά στη διαχείριση των αποβλήτων και την ανακύκλωση. Αυτές οι διαφορές οδήγησαν σε αδιέξοδο και τις συνομιλίες του 2024 στη Νότια Κορέα, υπογραμμίζοντας την πολυπλοκότητα του ζητήματος και τα αντικρουόμενα συμφέροντα.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, έθεσε με έμφαση τα ανησυχητικά στοιχεία: πάνω από 400 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού παράγονται ετησίως, με το ένα τρίτο να χρησιμοποιείται μόνο μία φορά. Περίπου 11 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών απορριμμάτων καταλήγουν στους ωκεανούς κάθε χρόνο, ενώ το παγκόσμιο ποσοστό ανακύκλωσης παραμένει στο θλιβερό 9%. Η πρόβλεψη για τριπλασιασμό της παραγωγής πλαστικού έως το 2060, εάν δεν αναληφθεί άμεση δράση, αποτελεί εφιαλτικό σενάριο.
Οργανώσεις και ακτιβιστές για το περιβάλλον προειδοποιούν ότι οι πολιτικές διακηρύξεις, αν και σημαντικές, δεν αρκούν. Η πραγματική επιτυχία της συνθήκης απαιτεί σαφή, νομικά δεσμευτικά μέτρα, με μια προσέγγιση που θα βασίζεται στα ανθρώπινα δικαιώματα και την προστασία του περιβάλλοντος. Η παγκόσμια κοινότητα καλείται να μετατρέψει τις υποσχέσεις σε απτή δράση, προκειμένου να διασφαλίσει ένα βιώσιμο μέλλον για τους ωκεανούς και τον πλανήτη μας.
