Σε μια εποχή που η κλιματική κρίση απαιτεί αμείλικτη επιτάχυνση της δράσης, οι πρόσφατες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για αλλαγές στον μηχανισμό ρύθμισης του νέου Συστήματος Εμπορίας Εκπομπών για τις μεταφορές και τα κτίρια (ETS2) προκαλούν έντονη ανησυχία και οικολογική οργή. Οι αλλαγές αυτές, που προέκυψαν ως απάντηση στην πίεση των εθνικών κυβερνήσεων, εγκυμονούν τον κίνδυνο να αποδυναμώσουν τον βασικό αυτό κλιματικό μηχανισμό, μεταθέτοντας την ευθύνη για τη μετάβαση από τους μεγάλους ρυπαντές στους ευάλωτους πολίτες.
Η «Επιδημία» της Αδράνειας και η Αντίδραση της Κομισιόν
Το ETS2 πρόκειται να τεθεί σε πλήρη λειτουργία το 2027 και στοχεύει στη μείωση των εκπομπών στους τομείς των κτιρίων και των οδικών μεταφορών κατά 42% έως το 2030 (σε σχέση με το 2005). Θεσπίστηκε επειδή οι μειώσεις εκπομπών σε αυτούς τους τομείς, που καλύπτονται από τον Κανονισμό Επιμερισμού Προσπάθειας (ESR), ήταν ανεπαρκείς.
Ωστόσο, η πρόσφατη πρόταση της Επιτροπής για τη χαλάρωση του Αποθεματικού Σταθερότητας Αγοράς (MSR) του μηχανισμού που ρυθμίζει την προσφορά των δικαιωμάτων ρύπανσης, επιτρέπει σε περισσότερα δικαιώματα εκπομπών να ρεύσουν στην αγορά του ETS2.
Η κίνηση αυτή είναι ένα «δώρο» στις βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων, καθώς μειώνει την πίεση για άμεση μείωση της ζήτησης. Όπως τονίζουν περιβαλλοντικοί φορείς, «η μείωση της τιμής του άνθρακα δεν προστατεύει τους πολίτες, αλλά επιβραβεύει τους κλιματικούς οκνηρούς». Η υψηλή τιμή του άνθρακα αντανακλά τη συνεχιζόμενη υψηλή ζήτηση ορυκτών – αυτό είναι το πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί, όχι το σύμπτωμα.
Το Πρόσχημα της Κοινωνικής Προστασίας
Οι εθνικές κυβερνήσεις, φοβούμενες την κοινωνική αντίδραση λόγω της αύξησης των τιμών των καυσίμων και της θέρμανσης, πίεσαν για τη χαλάρωση του ETS2. Ωστόσο, η έκθεση αναδεικνύει ότι υπάρχουν πιο έξυπνοι και κοινωνικά δίκαιοι τρόποι προστασίας των νοικοκυριών, οι οποίοι ευθυγραμμίζονται με το οικολογικό όραμα της μετάβασης:
- Πρόσβαση σε Πόρους (Frontloading Revenues): Η πρόταση της Επιτροπής για πρόωρη πρόσβαση στα έσοδα των δημοπρασιών του ETS2 μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (EIB) είναι ευπρόσδεκτη. Αυτά τα έσοδα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για άμεσες επενδύσεις σε καθαρές λύσεις (π.χ., δημόσιες συγκοινωνίες, αντλίες θερμότητας, ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων) πριν τεθεί σε ισχύ η τιμή του άνθρακα το 2027.
- Μείωση της Ζήτησης: Μόνο με τη μείωση της ζήτησης για δικαιώματα εκπομπών, μέσω στοχευμένων κοινωνικών επενδύσεων και συμπληρωματικών πολιτικών, μπορεί να συγκρατηθεί βιώσιμα η τιμή του ETS2. Η T&E σημειώνει ότι η διατήρηση της τιμής σε λογικά επίπεδα (€45-€55/τόνο) είναι εφικτή, εφόσον οι κυβερνήσεις κάνουν τη δουλειά τους και υποστηρίξουν τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα στη μετάβαση.
Πολιτική Ευθύνη ή Οικολογική Παραίτηση;
Η πρόταση της Επιτροπής να ανοίξει εκ νέου τη συζήτηση για τον MSR του ETS2 κινδυνεύει να υπονομεύσει την αποτελεσματικότητα ενός κρίσιμου κλιματικού εργαλείου.
Το πολιτικό μήνυμα είναι σαφές: Οι εθνικές κυβερνήσεις έχουν την ευθύνη να προχωρήσουν σε κοινωνικά στοχευμένες κλιματικές επενδύσεις. Οποιαδήποτε χαλάρωση του ETS2 είναι βραχυπρόθεσμη σκέψη και πολιτική δειλία.
Η Ευρωπαϊκή Κοινοβουλευτική Ομάδα των Πρασίνων ETSπρέπει να αναλάβει την ευθύνη, μαζί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, να διατηρήσει το ETS2 ως έναν ισχυρό και λειτουργικό μηχανισμό, διασφαλίζοντας ότι η μετάβαση θα είναι κοινωνικά δίκαιη και περιβαλλοντικά επιτακτική. Η Συστημική Μετάβαση δεν θα έρθει με μισές αλήθειες και χαλαρώσεις στους ρυπογόνους. Θα έρθει με πράσινο όραμα και άμεση χρηματοδότηση των καθαρών λύσεων για τον πολίτη.
