Τα δεδομένα είναι αμείλικτα και η πραγματικότητα επιβεβαιώνει τους χειρότερους φόβους: σχεδόν οι μισές (43%) από τις πλέον καταστροφικές πυρκαγιές παγκοσμίως, που καταγράφηκαν τα τελευταία 44 χρόνια, συνέβησαν μόλις την τελευταία δεκαετία. Πρόκειται για ένα δραματικό στατιστικό, που αποκαλύπτει ότι η κλιματική κρίση έχει ήδη μετατρέψει τις δασικές πυρκαγιές σε έναν πιο συχνό, πιο δαπανηρό και πιο φονικό εφιάλτη, με ιδιαίτερη ένταση στην ευαίσθητη περιοχή της Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.
Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science, εξετάζοντας 44 χρόνια δεδομένων, έδειξε σαφείς τάσεις κλιμάκωσης, όταν οι πυρκαγιές αξιολογούνται όχι μόνο με βάση τα καμένα στρέμματα, αλλά κυρίως με βάση τον οικονομικό και ανθρώπινο αντίκτυπο (καταστροφές σε κατοικημένες περιοχές και υποδομές).
- Οικονομική Επιδείνωση: Η συχνότητα των πυρκαγιών που προκάλεσαν καταστροφές δισεκατομμυρίων δολαρίων έχει τετραπλασιαστεί από το 1980. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι μισές (50%) από τις 43 πυρκαγιές που ξεπέρασαν το 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε ζημιές από το 1980, συνέβησαν την τελευταία δεκαετία. Κορυφαίο παράδειγμα αποτελεί η πυρκαγιά στο Λος Άντζελες τον Ιανουάριο του 2025, η οποία εκτιμάται ότι προκάλεσε ζημιές ύψους 65 δισεκατομμυρίων δολαρίων, καθιστώντας την πιθανώς την πιο δαπανηρή στην ιστορία.
- Ανθρώπινη Θνησιμότητα: Οι θανατηφόρες καταστροφές, δηλαδή οι πυρκαγιές που προκαλούν 10 ή περισσότερους θανάτους, έχουν τριπλασιαστεί σε συχνότητα από το 1980. Αυτό οφείλεται κυρίως στη σύγκλιση τριών παραγόντων: ακραίες καιρικές συνθήκες, κατοικημένες περιοχές και πολύτιμες υποδομές. Το φονικό μέτωπο στο Βαλπαραΐσο της Χιλής το 2024, που στοίχισε τη ζωή σε 135 ανθρώπους, είναι μία πρόσφατη τραγική απόδειξη.
Η αύξηση της καταστροφικής έντασης δεν είναι τυχαία. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι ακραίες καιρικές συνθήκες που ευνοούν τέτοια φαινόμενα έχουν γίνει δραματικά πιο συχνές. Από το 1980:
- Οι ακραίες καιρικές συνθήκες πυρκαγιών έχουν αυξηθεί πάνω από δύο φορές.
- Η ατμοσφαιρική ξηρότητα έχει αυξηθεί κατά 2,4 φορές.
- Οι σοβαρές ξηρασίες έχουν αυξηθεί κατά 3,4 φορές.
Όπως παρατηρούν οι ειδικοί, η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή «φορτώνει τη ζαριά» υπέρ της καταστροφής, δημιουργώντας συνθήκες όπου η πυρόσβεση είναι πρακτικά αδύνατη. Αυτό επιδεινώνεται από την τάση των ανθρώπων να χτίζουν όλο και πιο κοντά σε δασικές εκτάσεις (wildland-urban interface), μετατρέποντας τις δασικές πυρκαγιές σε αστικές καταστροφές.
Η περιοχή της Μεσογείου, και ειδικότερα η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία, έχει πληγεί ιδιαίτερα. Το ξηρό κλίμα της, σε συνδυασμό με τις παρατεταμένες περιόδους καύσωνα που συνδέονται άμεσα με την κλιματική αλλαγή, έχει καταστήσει τις συνθήκες για εκδήλωση ακραίων πυρκαγιών πολλαπλάσιες σε σχέση με την προ-βιομηχανική εποχή.
Τα γεγονότα στην Ελλάδα (2018, 2021, 2023) και οι καταστροφές στην Τουρκία και την Κύπρο, είναι ορατές αποδείξεις ότι η περιοχή είναι ένα από τα παγκόσμια hotspots της κλιματικής κρίσης. Η συχνότητα και η ένταση των πυρκαγιών, με τις τεράστιες οικολογικές και οικονομικές ζημιές, απαιτούν πλέον την υιοθέτηση εντελώς νέων στρατηγικών πρόληψης και διαχείρισης, πέρα από τα παραδοσιακά μέσα κατάσβεσης.
