Ένα ευρύ πλέγμα πρωτοβουλιών για την οικονομική αναδιάρθρωση, την τεχνολογική θωράκιση και τη βιομηχανική αναγέννηση της Ευρώπης παρουσίασε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, κατά την ετήσια ομιλία της για την Κατάσταση της Ένωσης. Στον πυρήνα της στρατηγικής της βρίσκεται η δημιουργία ενός «Ταμείου Scaleup Europe», σε συνεργασία με ιδιωτικούς φορείς, το οποίο θα στοχεύει στην παροχή κεφαλαίων σε ταχέως αναπτυσσόμενες ευρωπαϊκές εταιρείες τεχνολογίας, ώστε να ανασχεθεί η τάση αναζήτησης χρηματοδότησης εκτός της Ένωσης. Η πρωτοβουλία αυτή πλαισιώνεται από επενδύσεις σε κέντρα υπολογιστικής ισχύος, τα αποκαλούμενα «AI Gigafactories», και ένα σχέδιο για τη μείωση του διοικητικού κόστους των επιχειρήσεων κατά οκτώ δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Η Πρόεδρος εστίασε στην ανάγκη ολοκλήρωσης της Ενιαίας Αγοράς, αναφέροντας εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που υπολογίζουν ότι τα υφιστάμενα εσωτερικά εμπόδια ισοδυναμούν με δασμούς 45% στα αγαθά και 110% στις υπηρεσίες. Ως απάντηση, προανήγγειλε την κατάθεση ενός «Οδικού Χάρτη για την Ενιαία Αγορά έως το 2028», ο οποίος θα θέτει συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα για την ενοποίηση των αγορών στους τομείς των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, της ενέργειας και των τηλεπικοινωνιών. «Θέλουμε οι καλύτεροι της Ευρώπης να επιλέγουν την Ευρώπη», ανέφερε, επισημαίνοντας πως η περιορισμένη διαθεσιμότητα κεφαλαίου κινδύνου υπονομεύει την τεχνολογική κυριαρχία της ηπείρου.
Η στρατηγική για την τεχνολογική ηγεσία της Ευρώπης βασίζεται σε δύο πυλώνες: την τεχνητή νοημοσύνη και τις καθαρές τεχνολογίες. Η πρωτοβουλία «Clean Industrial Deal» αποσκοπεί στην επιτάχυνση της πράσινης βιομηχανικής μετάβασης, με ειδικό χρηματοδοτικό πακέτο, το «Battery Booster package», ύψους 1,8 δισεκατομμυρίου ευρώ για την αύξηση της παραγωγής μπαταριών εντός της ΕΕ. Παράλληλα, θα εισαχθεί το κριτήριο «made in Europe» στις διαδικασίες των δημοσίων συμβάσεων, ενώ θα προταθεί και ένας νέος «Νόμος για την Επιτάχυνση της Βιομηχανίας» (Industrial Accelerator Act) για τομείς στρατηγικής σημασίας.
Αναφορικά με την εμπορική πολιτική, η von der Leyen υπερασπίστηκε την πρόσφατη συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες ως μια αναγκαία κίνηση για τη διασφάλιση σταθερότητας. «Όταν συνυπολογίσετε τις εξαιρέσεις που εξασφαλίσαμε και τους πρόσθετους δασμούς που άλλοι έχουν επιπλέον, έχουμε την καλύτερη συμφωνία, χωρίς καμία αμφιβολία», δήλωσε. Ξεκαθάρισε, ωστόσο, ότι η Ευρώπη θα προστατεύσει τη βιομηχανία της, ανακοινώνοντας ένα νέο εμπορικό μέσο που θα διαδεχθεί τα μέτρα διασφάλισης για τον χάλυβα. «Θα προστατεύουμε πάντα τη βιομηχανία μας από τον αθέμιτο ανταγωνισμό», τόνισε, ενώ επιβεβαίωσε την πρόθεση για ολοκλήρωση εμπορικών συμφωνιών με το Μεξικό, τη Mercosur και την Ινδία.
Αυτή η οικονομική στρατηγική εντάσσεται στο ευρύτερο δόγμα της «Στιγμής της Ανεξαρτησίας της Ευρώπης», το οποίο συνδέεται άρρηκτα με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η Κομισιόν προτείνει έναν καινοτόμο μηχανισμό χρηματοδότησης της ουκρανικής άμυνας μέσω ενός «Δανείου Αποζημιώσεων», το οποίο θα βασίζεται στα ταμειακά διαθέσιμα των δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. Επιπρόσθετα, ανακοινώθηκε η επίσπευση διάθεσης έξι δισεκατομμυρίων ευρώ από το δάνειο ERA για τη δημιουργία μιας «Συμμαχίας για Drones» με το Κίεβο, καθώς και την έναρξη του προγράμματος Qualitative Military Edge για την ενίσχυση των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων.
Η ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική αποκτά πλέον και μια ισχυρή βιομηχανική διάσταση. Το επενδυτικό πρόγραμμα Readiness 2030 εκτιμάται ότι μπορεί να κινητοποιήσει κεφάλαια ύψους έως και 800 δισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ το πρόγραμμα SAFE για κοινές αμυντικές προμήθειες, ύψους 150 δισεκατομμυρίων, έχει ήδη φτάσει στα όρια της δυναμικότητάς του. Οι σχεδιασμοί για ένα «Παρατηρητήριο Ανατολικής Πτέρυγας» (Eastern Flank Watch) και τη δημιουργία ενός «τείχους από drones» στις χώρες της Βαλτικής σηματοδοτούν την πρόθεση για την ανάπτυξη μιας αυτόνομης ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, με τις λεπτομέρειες να παρουσιάζονται στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Η κοινωνική διάσταση της ατζέντας περιλαμβάνει την πρόταση για έναν «Νόμο για την Ποιότητα στην Εργασία» (Quality Jobs Act) και μια νέα «Ευρωπαϊκή Στρατηγική κατά της Φτώχειας» με ορίζοντα το 2050. Παράλληλα, ανακοινώθηκαν στοχευμένα μέτρα για την αντιμετώπιση του κόστους ζωής, όπως το πρώτο «Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την Προσιτή Στέγαση», ένα «Πακέτο για τα Δίκτυα» (Grids Package) και η πρωτοβουλία «Ενεργειακοί Αυτοκινητόδρομοι» (Energy Highways) για τον εκσυγχρονισμό των ενεργειακών υποδομών. Για την αυτοκινητοβιομηχανία, προτάθηκε μια νέα «Πρωτοβουλία για Μικρά Προσιτά Αυτοκίνητα», με στόχο την παραγωγή ενός ανταγωνιστικού ευρωπαϊκού ηλεκτρικού οχήματος.
Σε διπλωματικό επίπεδο, υπήρξε σαφής τοποθέτηση για την κατάσταση στη Γάζα, με την Πρόεδρο να χαρακτηρίζει τον ανθρωπογενή λιμό ως απαράδεκτο όπλο πολέμου. Η Επιτροπή θα προτείνει ένα σχέδιο δράσης που περιλαμβάνει την αναστολή συγκεκριμένων τομέων της διμερούς στήριξης προς το Ισραήλ, εξαιρώντας ρητά τη συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών και το Yad Vashem. Επιπλέον, θα εισηγηθεί στο Συμβούλιο την επιβολή κυρώσεων σε εξτρεμιστές υπουργούς και βίαιους εποίκους, τη μερική αναστολή της Συμφωνίας Σύνδεσης σε εμπορικά θέματα, και τη σύσταση μιας διεθνούς «Ομάδας Δωρητών για την Παλαιστίνη» για την ανασυγκρότηση της περιοχής.
Στον τομέα της μετανάστευσης, η Πρόεδρος ανέφερε ότι μόλις το 20% των απορριφθέντων αιτούντων άσυλο επιστρέφουν στις χώρες τους, τονίζοντας την ανάγκη για ταχεία συμφωνία επί του «Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Επιστροφών». Ανακοίνωσε επίσης την πρόθεση για τη δημιουργία ενός νέου συστήματος κυρώσεων που θα στοχεύει αποκλειστικά τα δίκτυα των διακινητών, με σκοπό τη δέσμευση των περιουσιακών τους στοιχείων και τον περιορισμό των κερδών τους. Η προσέγγιση αυτή αποσκοπεί στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών στην ικανότητα της Ένωσης να διαχειρίζεται τα σύνορά της.
Απαντώντας στις αυξανόμενες προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, και ειδικότερα στις καταστροφικές δασικές πυρκαγιές, ανακοινώθηκε η πρόταση για τη δημιουργία ενός νέου Ευρωπαϊκού κόμβου πυρόσβεσης με έδρα την Κύπρο, ο οποίος θα μπορεί να υποστηρίζει και γειτονικές χώρες της περιοχής. Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί μέρος της ευρύτερης στρατηγικής για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και των μηχανισμών πολιτικής προστασίας της Ένωσης απέναντι σε φυσικές καταστροφές.
Τέλος, η υλοποίηση του συνόλου αυτών των πολιτικών, κατά την von der Leyen, προϋποθέτει θεσμικές προσαρμογές. Εξέφρασε την υποστήριξή της στο δικαίωμα νομοθετικής πρωτοβουλίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τάχθηκε υπέρ της κατάργησης της ομοφωνίας σε ορισμένους τομείς της εξωτερικής πολιτικής. Στο πλαίσιο της προστασίας της δημοκρατίας, ανακοινώθηκε η «Ευρωπαϊκή Ασπίδα για τη Δημοκρατία» (European Democracy Shield), η ίδρυση ενός «Ευρωπαϊκού Κέντρου για τη Δημοκρατική Ανθεκτικότητα» και ένα νέο «Πρόγραμμα για την Ανθεκτικότητα των Μέσων Ενημέρωσης», ολοκληρώνοντας το όραμα για μια Ευρώπη ισχυρή και ανεξάρτητη.
